Abramowicz vel Abrahamowicz Mikołaj, zm. 1651, h. Jastrzębiec, syn Jana, wojewody smoleńskiego, wybitny wojskowy, generał artylerji litewskiej. Data urodzenia nieznana. W latach 1621–1622 walczył w Kurlandji pod dowództwem Krzysztofa Radziwiłła, gdzie pełnił funkcje starszego nad armatą, szybko wybijając się jako fachowy artylerzysta. W 1625 zdobył pod Rygą przedmoście nad Dźwiną. W latach 1626–1627 brał udział w kampanji szwedzkiej na Pomorzu i w Prusach. W kampanji smoleńskiej 1632–1634 dowodził pułkiem piechoty od stycznia 1633 r., wchodząc w skład grupy odsieczowej hetmana Krzysztofa Radziwiłła. W kampanji tej A. w stopniu pułkownika otrzymał do wykonania samodzielnych i odpowiedzialnych zadań, które szczęśliwie przeprowadził, dowodząc oddziałami, złożonemi ze wszystkich trzech rodzajów broni, pozatem spełniając funkcję starszego nad armatą, jak w kampanji kurlandzkiej. Znaczne zwłaszcza oddał usługi w październikowym boju, stoczonym o opanowanie wzgórz Żaworonkowych, poczem po kapitulacji Szeina był dowódcą oddzielnej kolumny polskiej w marszu na Białą. W układach, zakończonych pokojem polanowskim, A. pełnił funkcje komisarza, ciesząc się wysokiem zaufaniem króla Władysława IV. We wrześniu 1634 r. mianowany na »dozór armaty«, od r. 1640 tytułował się generałem artylerji. Zyskawszy uznanie króla, otrzymał szereg urzędów. W 1638 r. został cześnikiem litewskim, w 1639 kasztelanem mścisławskim, 1643 wojewodą mścisławskim. W 1646 wyznaczony na komisarza, wydał Moskwie z polecenia króla Trubeck i, zaskarżony przez Sokolińskiego do sądu trybunalskiego, skazany został na 60.000 zł. grzywny i na gardło, co było jednem z ogniw głośnej sprawy »trubeckiej«. W tym czasie 1647 został wojewodą trockim, w następnym zaś roku był wyznaczony na komisarza do układów ze Szwecją. Zmarł w lutym 1651, schodząc do grobu jako wybitna jednostka w zakresie spraw wojskowych i politycznych.
Śladem ojca był A. ewangelikiem gorąco przywiązanym do kalwinizmu. W r. 1631 podarował Synodowi litewskiemu swój dworek w Słucku, aby w nim urządzić konwikt dla uczniów gimnazjum słuckiego, które chowało przedewszystkiem kandydatów na ministrów ewangelickich. Był jednym z ostatnich senatorów protestanckich na Litwie; uchwały sejmu 1648 r. podpisał z tzw. salwą ewangelicką. W r. 1644 przewodniczył osobiście Synodowi prowincjonalnemu zborów litewskich. Żonaty z kalwinką, Ewą z kniaziów Bułyhów, wdową po Aleksandrze Massalskim, miał troje dzieci. Syn A. Samuel ur. w 1617, kształcony w uniwersytetach holenderskich, w Franeker i Lejdzie (1637–38), starosta starodubowski, w kilka lat po śmierci ojca przeszedł na katolicyzm, skutkiem czego stary zbór rodzinny w Wornianach został zamknięty. Drugi syn Stanisław był starostą bułakowskim. Córka Katarzyna wyszła za ewangelika Frąckiewicza-Radzimińskiego pisarza W. X. Lit. Drugą żoną A. była Elżbieta z Hornostajów, wdowa po Andrzeju Drohojowskim. A. polecił się pochować w »sklepie hornostajowskim« zboru wileńskiego.
Encyklopedia wojskowa; Boniecki, Herbarz; Uruski, Rodzina; Enc. Org.; Radziwiłł Stanisław Albrecht, Pamiętniki. P. 1839, t. II; Górski K., Historja artylerji polskiej. W. 1902; Korzon T., Dzieje wojen i wojskowości. Kr. 1912, t. II; Lipiński W., cztery rozprawy w t. V–VII »Przegl. Hist. Wojsk.«; Merczyng, Zbory i senatorowie protestanccy, W. 1905, s. 227, 246; Drohojowski Jan, Kronika Drohoj. Kr. 1904 cz. I 216 i i.; Akta synodalne w Archiwum Jednoty ref. w Wilnie; Lietuvos valstybe istorijos archyvas w Wil: F. 391, ap. Nr 9 S. VT. nr 2789 (J. P. Dworzecki-Bohdanowicz, Herbarz szachty litewskiej).
Wacław Lipiński